Artykuły

Integracja drogi z krajobrazem

Zachowanie i eksponowanie zróżnicowanego charakteru krajobrazu w korytarzu drogi wymaga tworzenia „pozytywnego kontrastu pomiędzy drogą i otoczeniem”. (Amundsen, 2004) Efekt ten może być osiągnięty poprzez plastyczne, wyraźne wpasowanie linii drogi w teren. Ważna jest także skala drogi wynikająca ze skali otoczenia oraz odpowiedni dobór formy, barwy i tekstury pobocza. Zadania te mogą być realizowane na różnych poziomach złożoności krajobrazu: w odniesieniu do poszczególnych form krajobrazu, jak w kontekście do całej jednostki krajobrazowej.

Położenie i prowadzenie linii drogi
Lokalizacja drogi powinna przyczynić się przede wszystkim do zachowania spójności krajobrazu. Przy wyborze jej położenia warto zwrócić uwagę na istniejący układ naturalnych form ukształtowania terenu i relacji między nimi. Dobrze wpasowana droga powinna eksponować lub przenikać się z naturalnymi formami terenu (rys. 3).

Ważnym kryterium jest dopasowanie skali drogi i wielkości obiektów jej towarzyszących do wielkości struktury krajobrazu. Wąskie, dwupasmowe drogi mogą być lokalizowane w większości krajobrazów, ponieważ nie posiadają znaczącego oddziaływania. Inaczej wygląda to w przypadku czteropasmowych dróg. W małoskalowym, lekko sfalowanym krajobrazie szeroka droga stanowi wizualną dominantę, podczas gdy w wielkoskalowym, rozległym krajobrazie jest ona elementem równorzędnym lub podporządkowanym przestrzeni. W sytuacji, kiedy  budowa drogi wiąże się z zniekształceniem struktury krajobrazu, a zmiana przebiegu trasy nie jest możliwa, tylko odpowiednie formowanie krajobrazu może zapewnić minimalizację oddziaływania drogi.

O wpasowaniu drogi w otoczenie decyduje stopień harmonizacji linii drogi ze strukturą zieleni i morfologicznymi cechami otoczenia. Z punktu widzenia estetyki linia drogi powinna charakteryzować się miękkość, płynnością oraz właściwym tempem i rytmem. Miękkość linii zapewnia jej płynny przebieg oraz równowaga pomiędzy pionowym i poziomym prowadzeniem drogi. O płynności drogi można powiedzieć wówczas, gdy nie dostrzegany jest początek i koniec krzywizny drogi. Z tego względu należy unikać linii prostych pomiędzy poziomymi łukami. Z kolei rytm drogi zależy od równomiernego tempa zmiany kierunku przebiegu drogi w profilu poziomym.

Kształtowanie pobocza drogi
Pobocze drogi powinno sprawiać wrażenie naturalnego przejścia pomiędzy drogą i krajobrazem. Efekt ten można osiągnąć poprzez odpowiednie formowanie skarp, dobór barw i tekstury, stosowanie naturalnych materiałów (jak kamień), czy wprowadzanie roślinności. Przy projektowaniu poboczy powinno uwzględniać się także szerokość strefy przejściowej oraz strukturę i formę występującej w terenie roślinności. Odległość czteropasmowej drogi od krawędzi lasu powinna być znacznie większa niż dwupasmowej drogi. Lokalizacja drogi zależy także od wielkości struktury krajobrazu: droga w wielkoskalowym krajobrazie wymaga większego dystansu od granicy lasu niż w małoskalowym. (Amundsen, 2004)

W sytuacji, kiedy droga prowadzona jest w wykopie lub w nasypie, formowane przydrożne skarpy powinny, w jak największym stopniu naśladować naturalne formy ukształtowania terenu (rys.4). Należy zatem unikać idealnie prostych linii, ostrych krawędzi i płaskich powierzchni. Formę stopy i krawędzi skarpy należy modyfikować i dopasowywać do charakteru naturalnych kształtów występujących w otoczeniu, np. w krajobrazie nadrzecznym formy powierzchni są ostrzejsze niż w krajobrazie morenowym. (Roemer, 1975)

Zadrzewienia przydrożne
Zieleń obok funkcji ochronnych i izolacyjnych pełni ważne funkcje wizualne w krajobrazie. Przede wszystkim jest organiczną materią powalającą na kształtowanie zróżnicowanych relacji przestrzennych między drogą i krajobrazem.

Nowe zadrzewiania włączone w istniejącą strukturę krajobrazu mogą zapewnia większą integrację drogi z krajobrazem, np. wprowadzenie form zieleni typowych dla danego terenu, jak lasy pastwiskowe, żywopłoty, skarpy pokryte ziołami i trawami, może wzmocnić lokalny charakter krajobrazu.

Zieleń pozwala eksponować występujące na danym terenie naturalne formy i postacie krajobrazu, takie jak pojedyncze wzgórza i doliny (rys.5). Zadrzewienia mogą pełnić także rolę „ścian” i „bram” w krajobrazie, akcentujących zmianę charakteru przestrzeni (np. wjazd do miasta, przejście z terenów leśnych w otwarte). Pozwalają również kadrować widoki i eksponować sylwety i panoramy (rys.6). Zieleń służy także do zmiękczania ostrych linii skarpy lub maskowania oraz tworzenia tła dla nasypów i innych obiektów technicznych. Może także podkreślać linię drogi, zmianę jej kierunku, czy akcentować rozwidlenia i skrzyżowania dróg.

Podsumowanie

W ostatnich latach w wielu krajach m.in. (w Niemczech, USA, Wielkiej Brytanii i krajach Skandynawskich) zauważyć można tendencje w projektowaniu dróg, która charakteryzuje się silnym naciskiem na ochronę krajobrazu jako pewnej „całości” stanowiącej zasób wizualno-estetyczny każdego regionu. W tym celu opracowano liczne przewodniki dobrych praktyk dotyczące metod opisywania charakteru krajobrazu i oceny oddziaływania podejmowanych przedsięwzięć na krajobraz i kształtowania  krajobrazu. Wypracowane w ten sposób narzędzia i procedury przyczyniły się do skutecznej ochrony i zarządzania krajobrazem.

Wiedza na temat krajobrazu, bogate tradycje z zakresu architektury krajobrazu oraz współczesne możliwości technologiczne pozwalają na tworzenie zróżnicowanych rozwiązań. Możliwości te pozwalają na łączenie wymagań komunikacyjnych z potrzebami ochrony zabytków, ochrony przyrody i walorów wizualnych. W efekcie nowe drogi mogą wnieść w krajobraz zupełnie nowe wartości, a nawet eksponować wcześniej nie zauważane elementy i przestrzenie. Warto jednak podkreślić, że efekt ten jest możliwy tylko wtedy, gdy  już na etapie projektowania podejmowana jest współpraca z architektami krajobrazu.

Justyna Jaworek, Jan Sztejn
Instytut Architektury Krajobrazu
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Referat był przygotowany na  Międzynarodową Konferencję Naukowo-Techniczną „Ochrona środowiska i estetyka a rozwój infrastruktury drogowej” – Kazimierz Dolny, 7-9 października 2009 r.

Literatura (PDF)

Tweet