Doraźne zabezpieczenia obwałowań wykonywane są bezpośrednio przed akcją przeciwpowodziową lub w trakcie jej trwania. Wykonuje się je natychmiast po stwierdzeniu niekorzystnej sytuacji mogącej spowodować uszkodzenie budowli.
Wzmocnienia doraźne obwałowań dotyczą najczęściej zabezpieczenia przed:
- przelaniem się wody przez koronę obwałowań,
- przeciekami przez korpus wału,
- przesiąkami przez korpus i podłoże wału,
- rozmyciem skarp wału.
Zabezpieczenia workami z piaskiem
Jest to najszybszy i najprostszy sposób ochrony obwałowań w razie grożącego uszkodzenia i zalania terenów przyległych. Worki, muszą spełniać określone wymogi. Zaleca się stosowanie worków jutowych lub nylonowych o szerokości ok. 50 cm i długości ok. 80 cm. Worki należy napełniać piaskiem maksymalnie w 70-80%, a ich ciężar powinien wynosić do 30 kg, a niekiedy w wyjątkowych przypadkach do 50 kg. Zapewnia to łatwe ich przenoszenie i szczelne układanie.
Worki należy układać w ten sposób, że po ułożeniu pierwszego worka, następny kładziemy tak, aby jego wiązanie (podniesione w górę) ściśle przylegało do tyłu worka poprzedniego. Jeżeli zabezpieczenie wymaga ułożenia dwóch lub większej ilości ciągów z worków, to wtedy układamy je w sposób mijankowy (rys. 1).
Zabezpieczenie przed przelaniem się wody przez koronę wału
Zabezpieczenie to polega głównie na jej podwyższeniu. Przyjęcie sposobu zabezpieczenia korony wały w głównej mierze uzależnione jest od: materiałów będących do dyspozycji, spodziewanej wielkości przyboru wody.
Worki z piaskiem powinny być układane jak najbliżej krawędzi korony od strony wody. Podwyższenie wału workami ułożonymi w jednym ciągu stosujemy kiedy wysokość przelewającej się wody przez koronę wału jest niewielka, a umocnienie z worków nie
będzie przekraczało 0,5 m (rys. 2). 
Gdy wysokość przelewającej się wody będzie wyższa niż 0,5 m, należy wówczas stosować dwa ciągi worków lub więcej ułożone w mur (rys. 3) lub piramidę (rys. 4). Ciągi sąsiadujące ze sobą należy układać w sposób mijankowy, aby zwiększyć szczelność. Wysokość tego zabezpieczenia nie powinno przekraczać 1,5 m.
 |
 |
Gdy podwyższenie korony wału układamy z dwóch ciągów worków, to wtedy worki możemy układać tzw. sposobem „duńskim”. Polega on na tym, że worki napełniamy do połowy piaskiem. Worek kładziemy płasko na koronie wału, aby jedna połowa worka była pełna, a druga pusta. Następny worek kładziemy połową napełnioną na pustej połowie worka poprzedniego. Sposób ten szczegółowo pokazuje rys. 5.
Zwiększenie do maksimum szczeloność podwyższenia korony wału za pomocą worków z piaskiem uzyskać można poprzez zastosowanie foli. Sposób użycia foli przedstawia rys. 6.
Zabezpieczenie przed przelaniem się wody przez korpus wału
Przepływ wody filtracyjnej jest spowodowany różnicą ciśnień wody z jednej i drugiej strony wału. Jest najczęściej zjawiskiem szkodliwym szczególnie, gdy nastąpi sufozja. Wypływ czystej wody z wału nie jest groźny, groźne jest wypływanie wody mętnej, wraz z cząsteczkami gruntu. Pierwszym objawem przecieków jest wydostawanie się baniek powietrza, później następuje zawilgocenie nasypu oraz tworzą się małe źródełka, przekształcające się w wyraźne uformowane drogi filtracji. Czasami przyczyną przecieków są otwory wydrążone przez gryzonie.
Do najczęściej stosowanych zabezpieczeń przed przeciekami przez korpus wału można zaliczyć:
- wykonanie na zawalu grobelek ochronnych z worków. Grobelki mają za zadanie zniwelowanie różnicy ciśnień, przez co zmniejszają się przecieki i sufozja (rys. 7),
- wyłożenie skarpy odwodnej wału folią i dociążenie jej workami z piaskiem (rys. 8).
 |
|
Zabezpieczenie przed przesiąkaniem przez korpus wału i podłoże obwałowań
Przesiąki mają charakter bardziej intensywny niż przecieki i zajmują najczęściej znaczne długości korpusu wału. Mogą występować na długich i szerokich odcinkach podłoża
obwałowań. Do najczęściej stosowanych zabezpieczeń doraźnych przed przesiąkami można zaliczyć:
- dociążenie stopy skarpy odpowietrznej i terenu przyległego workami z piaskiem,
- wykonanie ujęć źródlisk (przebić) w podłożu poprzez ich obudowę workami z piaskiem.
W przypadku dociążenia stopy skarpy odpowietrznej i terenu przyległego worki powinny być ułożone rzędami jeden za drugim, zgodnie ze spadkiem skarpy. Zaleca się układanie worków w ten sposób, aby odległości pomiędzy rzędami wynosiły około 0,5 - 1,0 m. Pozwala to na sprawne ułożenie worków i umożliwia swobodny odpływ filtrującej wody. Obecnie zaleca się układanie obciążenia z worków na włókninie filtracyjnej ułożonej wzdłuż skarpy na zakład 0,3-0,4 m (rys. 9).
W przypadku ujęcia przebić w stopie wału, wskazane jest , aby miejsce źródliska przykryć włókniną filtracyjną, a następnie obudować workami z piaskiem (rys. 10). Sposób ten powoduje zmniejszenie ilości wypływającej wody oraz zapobiega wynoszeniu drobnych cząstek gruntu, a zarazem nie zagraża stateczności wału.
Przy przebiciach bardziej rozległych umocnienia tego typu mogą być większe i mocniejsze (rys. 10a).
Zabezpieczenie przed osuwaniem się skarp wałów
Gdy okres wysokich stanów wody trwa długo, przy równoczesnym trwaniu opadów i nieodpowiednim materiale w korpusie wału, może nastąpić takie jego nasycenie wodą, iż w jego wyniku wał rozmaka. Rozmakanie prowadzi do pękania skarp i ich spełzania.
Przeciwdziałać i zahamować ten proces można przez obciążenie workami z piaskiem między wbitymi w osuwającą się skarpę palami, które dodatkowo ją podtrzymują.
Należy zwracać szczególną uwagę, aby nie obciążać górnej jej części, a jedynie dół, gdyż w przeciwnym razie niszczenie skarpy może zostać spotęgowane. Jeżeli w korpusie wału obserwuje się podłużne pęknięcia należy zaniechać wbijania pali, gdyż może to przyspieszyć osunięcie się skarp (rys. 11).
Inne rodzaje doraźnej ochrony obwałowań
Zabezpieczenie przed przelaniem się wody przez koronę wału
Zabezpieczenie poprzez wykonanie pojedynczej ścianki wypełnionej gruntem słabo przepuszczalnym - stosuje się je na krótkich odcinkach podwyższanych nie wyżej niż 1,0 m.
Wbijanie pali grozi upłynnieniem gruntu, należy więc wbijać je przy niskich stanach wody, przed spodziewanym wezbraniem. (rys. 12).
Innym rodzajem tego typu zabezpieczenia jest wykonanie grodzy na koronie wału. Jej wykonanie stosuje się również na niewielkich odcinkach w przypadku podwyższenia
wału na wysokość nie większą niż 1,5 m (rys. 13).
Zabezpieczenie przed przeciekami przez korpus wału
Zabezpieczenie poprzez zabicie ścianki z pali wraz z uszczelnieniem jej gruntem spoistym. Metoda ta ma głównie zastosowanie w przypadku, gdy w przypowierzchniej warstwie wału znajdują się nory gryzoni (rys. 14).
Zabezpieczenie przed przeciekami przez korpus i podłoże obwałowań
W przypadku zastosowania tej metody zaleca się dociążenie podłoża przy odpowietrznej stronie wału. W miejscach przesiąków lub przebić należy ułożyć włókninę filtracyjną (wzdłuż wału na zakłady), a następnie przysypać ją warstwą 20-30 cm gruntu piaszczystego (rys 15). Metoda ta może mieć zastosowanie, gdy w akcji przeciwpowodziowej zaangażowana jest duża liczba maszyn do transportu gruntu.
Na podstawie instrukcji opublikowanej na stronie internetowej Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy
