W przypadku wprowadzania bezpieczniejszych pojazdów szacuje się, że zaawansowane pokładowe systemy informacyjne oraz zaawansowane systemy wspomagania kierowcy dają możliwość poprawy bezpieczeństwa aktywnego oraz zmniejszenia liczby wypadków śmiertelnych nawet do 50%. Obejmują one urządzenia umożliwiające utrzymanie odstępu między pojazdami, unikanie kolizji, utrzymanie pasa ruchu i widoczności w martwym polu, poprawę widzialności w złych warunkach, nawigację i prowadzenie po trasie. Komisja Europejska aktywnie promuje wdrażanie w pojazdach układu ESP – elektronicznego programu stabilizacji (Electronic Stability Program). Jest to układ elektroniczny stabilizujący tor jazdy samochodu podczas pokonywania zakrętu i przejmujący kontrolę nad połączonymi układami ABS i ASR. System ten uaktywnia się samoczynnie i przyhamowuje jedno lub kilka kół z chwilą, gdy odpowiedni czujnik wykryje tendencję do utraty przyczepności kół pojazdu. Od 2007 r. trwa paneuropejska kampania na rzecz ESP powadzona w ramach programu upowszechniania ITS pod nazwą eSafety Aware.

Nie mniej ważnym aspektem bezpieczeństwa jest cecha zwykle określana mianem bezpieczeństwa systemu. Oznacza to, że inteligentny system powinien być technicznie niezawodny, a jeśli wystąpi awaria, powinna ona przebiegać w sposób, który umożliwi kierowcy opanowanie sytuacji bez dodatkowych problemów i stwarzania nowych niebezpiecznych okoliczności na drodze. Istotne też znaczenie ma zabezpieczenie samych ITS przed stworzeniem nowych zagrożeń w ruchu na drogach. W tym celu bardzo pożądane jest zapewnienie funkcjonowania ITS na całym terytorium Wspólnoty, gdyż wyjechanie pojazdu ze strefy oddziaływania ITS powoduje dezorientację kierowcy, co gwałtownie zwiększa ryzyko wypadku. W przypadku uszkodzenia systemu informacyjnego lub wspomagającego kierowcę pojazd powinien być zdolny do dalszej jazdy, co wyklucza uzależnianie funkcjonowania podstawowych układów samochodu od urządzeń o znaczeniu drugorzędnym. Równie ważne jest, aby w momencie wystąpienia usterki kierowca natychmiast otrzymał komunikat o niesprawności systemu i był poinformowany o skutkach tego dla dalszego prowadzenia pojazdu. Pozwoli to uniknąć wprowadzenia w błąd kierowcy nieświadomego awarii i stąd dokonania przez niego niewłaściwej oceny sytuacji na drodze.

Urządzenia pokładowe muszą być skonstruowane i rozmieszczone w taki sposób, aby nie przeszkadzały w prowadzeniu pojazdu i nie odrywały uwagi kierowcy od sytuacji na drodze. Jednocześnie aparatura musi być maksymalnie funkcjonalna, by zapewniać kierowcy natychmiastowe wsparcie w razie nagłej sytuacji. Aby uregulować te kwestie Komisja Europejska już kilka lat temu opracowała katalog wymogów operacyjnych dla interfejsu człowiek-maszyna, natomiast ergonomia urządzeń pokładowych jest podstawowym kierunkiem badań i regulacji.
Bezpieczeństwo systemu stanowi niezwykle istotny aspekt, ponieważ ITS wykazują stałą tendencję do wzrostu stopnia komplikacji. Dodatkowo w pojeździe mogą jednocześnie funkcjonować odmienne aplikacje, a współpraca różnych urządzeń w ramach jednego systemu pokładowego rodzi z kolei problem kompatybilności i współzależności funkcjonowania. W dziedzinie ITS dobrze sprawdza się reguła, że w miarę wzrastającej komplikacji systemu wzrasta gwarancja jego niezawodności.

Z kolei do poprawy bezpieczeństwa infrastruktury drogowej w dużej mierze przyczynia się zarządzanie ruchem i prędkością. Główną przyczyną wypadków jest niedostosowanie prędkości jazdy do sytuacji na drodze lub brak odpowiednich informacji o niebezpieczeństwie. Konwencjonalne zarządzanie prędkością na drodze zwykle polega na wymuszeniu jazdy z dozwoloną prędkością poprzez ukształtowanie przekroju drogi i poboczy oraz organizację ruchu. Natomiast ITS oferują alternatywne i tańsze rozwiązania, jak na przykład automatyczny nadzór nad prędkością, inteligentne dostosowanie prędkości czy zarządzanie prędkością poprzez znaki o zmiennej treści.

ITS dają również możliwość proporcjonalnego rozłożenia kosztów wykorzystania i eksploatacji infrastruktury drogowej, finansowanej przeważnie z pieniędzy podatników, poprzez obciążenie kosztami jej rzeczywistych użytkowników za pomocą automatycznego poboru opłat. Natomiast za pomocą systemów informacji dla podróżnych można efektywnie promować intermodalność pomiędzy transportem prywatnym a różnymi rodzajami transportu publicznego. ITS pozwalają również na stopniową optymalizację przewozu towarowego, zarówno pod względem bardziej racjonalnego wykorzystania taboru oraz w celu dokładniejszej kontroli warunków pracy i zachowania na drodze kierowców pojazdów ciężarowych, co ma znaczny wpływ na bezpieczeństwo ruchu.

***

Chociaż ITS za jeden z głównych celów stawia poprawę bezpieczeństwa, to jednak dotychczas nie wszystkie aplikacje jednoznacznie udowodniły swoją skuteczność. ITS wymaga prowadzenia długotrwałych badań i monitorowania efektów istniejących wdrożeń, by uzyskać wiarygodne dowody ich skuteczności. Jest to kosztowne, a więc też w pewien sposób ograniczające. W przypadku niektórych aplikacji liczba funkcjonujących ITS jest zbyt mała, aby ocenić ich wpływ w pełnej skali. W tym przypadku badania ograniczają się do testów na niewielkich próbach. Istnieje jednak wiele ITS, które są niezwykle przydatne z punktu widzenia poprawy bezpieczeństwa, jak systemy zarządzania ruchem i prędkością, automatyczny nadzór nad prędkością, inteligentne dostosowanie prędkości, systemy powiadamiania o wypadkach, systemy zarządzania zdarzeniami drogowymi, układy antyalkoholowej blokady zapłonu w pojazdach, urządzenia przypominające o zapięciu pasów oraz systemy dyscyplinowania zachowania kierowców.

Krzysztof Jamrozik
BEiPBK „EKKOM”

Tweet