Uwagi końcowe

Niedokładne rozpoznanie zasięgu osuwisk często prowadzi do zignorowania potencjalnego niebezpieczeństwa. Przykładem może być niedostateczne rozpoznanie występowania osuwisk przy projektowaniu trasy drogi ekspresowej Żywiec-Zwardoń w miejscowości Szare. Dopiero po szczegółowym kartowaniu geologicznym, wykonanym przez PIG, wprowadzono zmiany do projektu inżynierskiego (zmiana nasypu na wiadukt). Innym przykładem mogą być niezadowalające wyniki stabilizacji osuwisk zgłaszanych przez samorządy i zarządy dróg.

Z geologicznego punktu widzenia najważniejszymi kwestiami, które powinno się uwzględnić przed przystąpieniem do projektu stabilizacji jest wyznaczenie: skarpy głównej, zasięgu osuwiska, przebiegu powierzchni poślizgu. Brak tych informacji spowodował, że zabezpieczenia osuwisk, np. w rejonie Wieliczki i wzdłuż wschodniego obrzeżenia Jeziora Rożnowskiego, okazały się nieskuteczne. Droga na osuwisku w Sierczy (koło klasztoru w Wieliczce) była dwukrotnie zabezpieczana, a mimo to ulegała nadal degradacji. Dopiero ostatnie rozpoznanie, wskazujące na większy zasięg osuwiska i głębiej przebiegającą powierzchnie poślizgu pozwoliły wypracować rozwiązanie, dające satysfakcjonującą stabilizację.

Znane jest też zjawisko odmładzania osuwisk, a to oznacza ponowne uaktywnienie ruchów w tym samym lub blisko sąsiadującym rejonie. Stąd wywodzi się potrzeba sporządzania map zagrożeń ruchami masowymi, na którą zwracano uwagę już w latach 80. XX wieku (Brabb 1984). W wielu krajach, m.in. w Wielkiej Brytanii sporządza się mapy ryzyka, gdzie poza strefami zagrożenia wskazuje się lokalizację dróg jako elementów eksponowanych na to zagrożenie. Prowadzi się też ocenę ryzyka, która obejmuje nie tylko szacowanie strat powstałych w efekcie samych zniszczeń substancji drogowej, ale także tzw. kosztów pośrednich wynikających z konieczności objazdów i zaburzeń w funkcjonowaniu ekonomicznym danego rejonu. Zêzere i in. (2007) podaje, że koszty pośrednie wynikające z zamknięcia na 6 miesięcy autostrady A9 kolo Lizbony, zniszczonej przez osuwisko, są nawet 23-24 większe niż koszty bezpośrednie. W Polsce pod tym względem pozostaje jeszcze wiele do zrobienia.

doc. dr hab. Antoni Wójcik, Państwowy Instytut Geologiczny, prof. Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geologii Podstawowej
mgr Teresa Mrozek, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki

Referat był prezentowany podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej „Problematyka osuwisk w budownictwie komunikacyjnym”, która odbyła się w Zakopanem w dniach 27–29 maja 2009 r. (Zeszyty Naukowo-Techniczne SITK O/Kraków, Materiały Konferencyjne nr 88/zeszyt 144)

Literatura:
1. Banach M., 1977, Rozwój osuwisk na prawym zboczu doliny Wisły między Dobrzyniem a Włocławkiem, Prace Geograficzne, nr 124, s. 101.
2. Bober L., 1984, Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną Biuletyn Instytutu Geologicznego, 340, Z badań geologicznych w Karpatach, t. XXIII, 115-153.
3. Brabb E.E., 1984, Innovative approaches to landslide hazard and risk mapping, Proceedings of the IV International Symposium on Landslides, Toronto, 1,307-323.
4. Chudziński B., 1929, Obsuwiska itp. zjawiska w dolinie środkowej i dolnej Warty, Badania Geogr. nad polską Północno-Zachodnią, z. 4-5.
5. Carrara A., Guzzetti F., Cardinali M., Reichenbach P., 1999, Landslide hazard evaluation: a review of current techniques and their application in a multi-scaled, Central !taly, Gomor phology, 31 (1-4), 181-216.
6. Cornforth D.H., 2005, Landslides in Practice: Investigation, Analysis and RemedialjPreventive Options in Soils, Wiley & Sons, Hoboken, New Jersey, s. 596.
7. Cruden D.M., Varnes D.J., 1996, Landslides Types and Processes, [w:] Turner A.K., Schuster R. (eds.), Landslides: Investigations and Mitigation, Transportation Research Board, NRC Washington D.C., Special Report 247,36-75.
8. Furtak K, Sala A., 2005, Stabilizacja osuwisk komunikacyjnych metodami konstrukcyjnymi, Geoinżynieria, drogi, mosty, tunele, 3 (6), 12-22.
9. Gelinek K, 1929, Osuwiska nad Wisłą. Przyczynek do fizjografii wysokich brzegów nadwiślańskich [w:] Pamiętnik II zjazdu geografów i Etnografów Słowiańskich w Polsce w 1927 roku. T.1., Kraków.
10. Grabowski D. Marciniec P., Mrozek T., Nescieruk P., Rączkowski W., Wójcik A., Zimnal Z., 2008, Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, PIG Warszawa, s. 92.
11. Graniczny M., Mizerski W., 2007, Katastrofy przyrodnicze, PWN, Warszawa, s. 198.
12. Grubecki J., Sysak J., 1960. Geologia inżynierska, Arkady, Warszawa.
13. Kleczkowski A., 1955, Osuwiska i zjawiska pokrewne, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa, s. 94.
14. Kowalski W.C., 1988, Geologia inżynierska, Wydawnictwa Geologiczne, s. 550.
15. Margielewski W., 2004, Typy przemieszczeń grawitacyjnych mas skalnych w obrębie form osuwiskowych polskich Karpat fliszowych, Przegląd Geologiczny, 52 (7), 603-614.
16. Nemčok A., Pašek J., RybářJ., 1972, Classijication of landslides and other mass movements. Rock Mechanics, 4 (2), 71-78.
17. Piątkowski R., Czarnota-Bojarski R., 1964, Mechanika gruntów, Warszawa.
18. Plummer C.C., Carlson D.H., McGeary D., 2007, Physical Geology, McGraw Hill, New York, 222-246.
19. Poprawa D., Rączkowski W., 2003, Osuwiska Karpat, Przegląd Geologiczny, 51 (8).
20. Rybicki S., Rączkowski W., Wójcik A., 2004, Zjawiska osuwiskowe w Karpatach zagrożeniem dla budownictwa komunikacyjnego, [w:] Budownictwo tunelowe w Karpatach i jego ekologiczne uwarunkowania, Seminarium naukowo-techniczne, Krynica 7-8 czerwca 2004, Uczelniane wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 27-36.
21. Shroder J. F. Jr., Cvercková L., Mulhern K. L., 2005, Slopefailure analysis and classijication: Review ofa century ofeffort, Physical Geography, v. 26, no. 3, 163-247
22. Varnes D.J., 1978, Slope movement types andprocesses, [in:] Schuster R., Krizek R. (eds.) Landslides -Analysis and control, Transportation Research Board, NRC Washington, D.C., Special Report 176, 12-33.
23. Wójcik A., 1997, Osuwiska w dorzeczu Koszarawy - strukturalne i geomorfologiczne ich uwarunkowania. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 376, 5-42.
24. Wysokiński L., 2006, Ocena stateczności skarp i zboczy, Instrukcje, Wytyczne, Poradniki, nr 24/2006, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa.
25. Zêzere J,L., Oliveira S.C., Garda R.A.C., Reis E., 2007, Landslide risk analysis in the area North ojLisbon (Portugal): evaluation ojdirect and indirect costs resulting jrom a motorway disruption by slope movements, Landslides, 4, 123-136.
26. Zuber R., Blauth J., 1907, Katastroja w Duszatynie, Czasopismo Techniczne, 25, 218-221.

Tweet