Składowe ITS
Telematyka transportowa przynosi spodziewane efekty, gdy jest wdrażana kompleksowo, tzn. obejmuje wiele funkcjonujących jednocześnie i współpracujących ze sobą systemów, oraz gdy jej zastosowanie realizowane jest na szeroką skalę, a więc obejmuje fragment sieci drogowej na tyle duży, by stanowić autonomiczną całość jako szlak komunikacyjny lub jego wydzieloną część, na której panują specyficzne warunki ruchu (np. tunele).
W analizie dotyczącej ITS dobrze sprawdza się uproszczony podział na trzy elementy składowe bezpieczeństwa ruchu drogowego: pojazdy, infrastruktura i zachowanie człowieka. Zastosowanie ITS dla potrzeb poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego koncentruje się na infrastrukturze drogowej i pojazdach, za pośrednictwem których ITS wpływają na postawy i zachowanie człowieka.
Telematyka drogowa wykorzystywana jest w aspekcie jakości i cech projektowych samych dróg, ich oznakowania oraz kontroli zachowania użytkowników, jak również systemów informacyjnych dla podróżnych oraz systemów zarządzania wypadkami. Telematyka nadaje infrastrukturze drogowej parametry, które we właściwy sposób warunkują percepcję i zachowanie uczestników ruchu oraz współdziałają z zaawansowanymi układami kontroli i bezpieczeństwa pojazdów. W ostatnim przytoczonym przypadku zastosowania ITS dotyczą głównie cech bezpieczeństwa pojazdów, pokładowych systemów informacyjnych i układów ostrzegania oraz urządzeń wspomagających prowadzenie pojazdu.
Efekty ITS w brd
Źródło: ITS Handbook 2000-2001 Ministry of Land, Infrastructure and Transport, Tokio, 2002
Państwa członkowskie UE są pod narastającą presją wynikającą ze wzrostu natężenia ruchu drogowego i z jego bezpośrednich konsekwencji dla bezpieczeństwa podróżujących. ITS są w stanie dostarczyć efektywnych rozwiązań w większości dziedzin związanych z poprawą brd, zwłaszcza w obszarze bezpieczeństwa pojazdów i szeroko pojętego zarządzania ruchem na drogach. W tym zakresie mają zastosowanie:
- zarządzanie i sterowanie ruchem oraz prędkością na drogach przy pomocy systemów sygnalizacji świetlnej i znaków o zmiennej treści,
- pokładowe systemy bezpieczeństwa czynnego pojazdów, sprzężone z systemami bezpieczeństwa biernego,
- systemy wczesnego wykrywania i ostrzegania o wypadkach drogowych,
- drogowe systemy informacji pogodowej,
- systemy wykrywania naruszania prawa i systemy automatycznego egzekwowania przepisów (głównie) prędkości,
- kontrola wjazdu na autostrady, automatyczne pobieranie opłat oraz kontrola natężenia ruchu i zmienne ograniczenia prędkości na autostradach.
Rolą inteligentnych systemów transportowych jest wspomaganie człowieka i umożliwianie mu podejmowania właściwych decyzji oraz skłanianie do przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa. Zintegrowane inteligentne systemy bezpieczeństwa ruchu drogowego wykorzystują zdobycze społeczeństwa informacyjnego oraz inteligentne systemy transportowe w pojazdach i w infrastrukturze drogowej z myślą o poprawie bezpieczeństwa pojazdu z perspektywy całościowego i globalnego podejścia do bezpieczeństwa. W myśl tego podejścia interakcje pomiędzy kierowcą, pojazdem i otoczeniem drogi traktowane są całościowo. Bezpieczeństwo zależy od człowieka, zaś w konkretnej sytuacji na drodze to zachowanie i reakcje ludzkie decydują o uniknięciu zagrożenia.
Europejskie inicjatywy
UE korzystając ze swoich prerogatyw w zakresie zatwierdzania typu pojazdu, w ramach inicjatywy iCar (Przegląd ITS/luty 2008 r.), prowadzony jest program eSafety, będący wspólnym przedsięwzięciem Komisji Europejskiej, przemysłu, organizacji pozarządowych oraz, ogólnie, wszystkich stron zainteresowanych przyspieszeniem opracowania, rozwoju i wykorzystania ITS w celu poprawy warunków bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach Europy. Inicjatywa ma dwa programy wspomagające uruchomione przez KE: eSafety Aware, którego celem jest promowanie zastosowań ITS dla bezpieczeństwa ruchu drogowego i podnoszenie świadomości w tym zakresie oraz eSafety Support, który stanowi bazę wiedzy o technologiach i wydarzeniach w dziedzinie zastosowań ITS w bezpieczeństwie ruchu drogowego.
Odnośnie poprawy bezpieczeństwa pojazdów (w szczególności rozwiązań z zakresu bezpieczeństwa czynnego), szacuje się, że zaawansowane pokładowe systemy informacyjne oraz zaawansowane systemy wspomagania kierowcy dają możliwość zmniejszenia liczby wypadków śmiertelnych użytkowników pojazdów nawet do 50%. Jednak przed szeroko zakrojoną realizacją takich działań wymagane są dalsze badania nad rzeczywistym wpływem tych systemów na zachowanie kierowców. Unia Europejska pełni kluczową rolę we wdrażaniu ITS w transporcie drogowym w Europie poprzez promocję działań badawczych i rozwojowych, merytoryczną harmonizację norm i prawodawstwa UE, koordynację działań i upowszechnianie najlepszej praktyki, oraz zapewnienie instrumentów finansowania, w tym udziału sektora prywatnego. Jednym z kluczowych instrumentów będących w posiadaniu Komisji Europejskiej jest kompetencja w zatwierdzaniu typu samochodów i motocykli, co tłumaczy koncentrację dążeń rozwojowych ITS w obszarze technologii pojazdowych.
Krzysztof Jamrozik
BEiPBK „EKKOM”
- «« poprz.
- nast.
