Artykuły

Unia Europejska wyznaczyła cel, jakim jest zatrzymanie do 2010 roku utraty zasobów różnorodności biologicznej. Podjęta decyzja jest wynikiem wcześniejszych inicjatyw, w tym m.in. przyjęcia w 2002 roku Konwencji o różnorodności biologicznej (COP 6 Praga). W 2006 roku został ogłoszony Komunikat „halting the loss of biodiversity to 2010 and beyond”, który zawiera plan działań. Podstawowym instrumentem realizacji tego celu jest sieć Natura 2000.

Za wprowadzeniem polityki zachowania różnorodności biologicznej przemówiło kilka argumentów. Przede wszystkim Unia uznała, że brakuje skuteczności we wdrażaniu narodowych systemów ochrony przyrody. Z reguły sprowadzały się one do niewielkich obszarów i nie uwzględniały oddziaływań, jakie na nie wywierają tereny sąsiadujące, nieobjęte żadnymi obostrzeniami. Z tym problemem związane było niedostateczne finansowanie systemów. Ponadto kraje członkowskie nie posiadały odpowiedniego zaplecza eksperckiego i naukowego, wspomagającego realizację narodowych polityk ochrony przyrody. Istotną przesłanką było również słabe zrozumienie przez społeczności potrzeb ochrony przyrody, a tym bardziej brak ich akceptacji dla ograniczeń, jakie niesie konieczność ochrony różnorodności biologicznej.

Stan przyrody

W 2008 roku, zgodnie z metodologią wypracowaną przez Komisję Europejską, 25 państw UE przeprowadziło inwentaryzację zasobów siedliskowych oraz ich stanu. W ten sposób oszacowano istniejący zasoby - 216 siedlisk przyrodniczych i 1182 gatunki roślin i zwierząt. Przy czym ocena ich stanu nie wypadła pomyślnie. Zły stan ochrony zdiagnozowano dla aż 37% siedlisk przyrodniczych i 22% gatunków. Natomiast niewystarczającą ochronę stwierdzono dla 28% siedlisk przyrodniczych i 30% gatunków. W obu przypadkach, odnosząc się do obszarów czy ich zasięgu i funkcji oraz występowania i liczebności populacji, dobrą sytuację zdiagnozowano tylko w 17%. Mało tego, w wyniku powszechnego badania okazało się, że w ogromnym procencie brakuje realnych danych i informacji. W przypadku siedlisk przyrodniczych ta niewiadoma dotyczyła 13% potencjalnych zasobów, a w przypadku gatunków stopień braku rozpoznania sięgnął aż 26%.

Raport wykonany w 2008 roku stanie się podstawą do kolejnych planowanych badań i analiz sprawdzających skuteczność funkcjonowania systemów ochrony. Sieć Natura 2000 ma tu ogromne znaczenie i do jej roli UE przywiązuje szczególną wagę.

Spójny funkcjonalnie system

Natura 2000 ma służyć ochronie zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego. Ma przyczyniać się do podejmowania działań pozwalających na zachowanie siedlisk przyrodniczych i gatunków w stanie sprzyjającym ich ochronie lub umożliwiającym odtworzenie ich właściwego stanu. Natura 2000 ma stworzyć spójny funkcjonalnie system ochrony przyrody, który dla wszystkich państw europejskich będzie bazował na jednakowych założeniach, operował określonymi instrumentami realizacyjnymi i narzędziami monitoringu oraz nadzoru, a także będzie posiadał wspólne finansowanie.

Sieć Natura 2000 składa się z dwóch typów obszarów. Jeden to tzw. obszary „ptasie” (Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków), drugi - obszary „siedliskowe” (Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk). Są one niezależne i wyznaczane odrębnie, co nie wyklucza, że mogą się całkowicie lub częściowo nakładać. Proces wyznaczania obszarów w sieci Natura 2000 jest kontrolowany przez Komisję Europejską. W sytuacji uchybień w ich wyznaczaniu, KE wszczyna procedury wynikające z łamania przepisów dyrektyw ptasiej i siedliskowej.

Według danych z lipca tego roku obecnie istnieje ok. 5,21 tys. obszarów ptasich. Zajmują one ok. 560 tys. km2, stanowiąc średnio 11% całego terytorium UE. Obszary ptasie uznane za kompletne funkcjonują w: Belgii, Danii, Estonii, Francji, Holandii, Luksemburgu, Włoszech i w Polsce. Liczba obszarów siedliskowych jest obecnie określona na ok. 22 tys. Zajmują one ok. 793 tys. km2, co stanowi średnio 13,3% terytorium UE. Ta sieć jest uznana za prawie kompletną w następujących państwach: Dania, Holandia, Włochy, Belgia, Finlandia, Niemcy, Grecja, Szwecja i Polska.

Tweet