Animator przedsięwzięcia, Starostwo Powiatowe w Mońkach przedłożyło do rozpatrzenia projekt przebudowy istniejącego szlaku komunikacyjnego, bez określenia rozwiązań wariantowych (alternatywnych) Biebrzańskiej Via Turistica. Podstawowym staje się więc pytanie czy zasadnym jest forsowanie podnoszenia standardu drogi, która pierwotnie miała ściśle zdefiniowane przeznaczenie, a utraciła swoją funkcjonalność i znaczenie w ramach aktualnego wykorzystania terenów sąsiadujących, a ponadto znalazła się w obrębie terenów cennych przyrodniczo, podlegających rygorom ochronnym? W szukaniu odpowiedzi niech posłużą przykłady na zamieszczonych fotografiach.
 |
 |
 |
Nieco historii i współczesności
Istniejący szlak komunikacyjny (pas drogowy) Carskiej Drogi jest efektem rozwiązania inżynierskiego wykonanego na potrzeby militarne jako droga rokadowa w systemie twierdz zachodnich rubieży Rosji. Korpus drogi wykonany był pod koniec XIX wieku i oddany do użytku z nawierzchnią brukową i szutrową w 1895 roku.
Szlak ten tylko w małym stopniu wykorzystywał wcześniejsze, wielowiekowo ukształtowane w ramach rozwoju osadnictwa i gospodarki tego rejonu, trakty komunikacyjne, które były (i pozostały) głównymi osiami komunikacyjnymi dla lokalnych przedsiębiorczości społeczno-gospodarczych (trasy te były uwidocznione już na XIX- wiecznych mapach).
Administracyjnie droga ma charakter drogi powiatowej o niestandardowych parametrach technicznych i eksploatacyjnych. Obecna droga w stosunku do pierwotnych rozwiązań z końca XIX wieku uległa nieznacznej korekcie przebiegu (częściowa likwidacja tzw. zakosów typowych dla dróg rokadowych). Istniejące obiekty mostowe i nawierzchnia asfaltowa powstały w połowie XX wieku. Na drodze wykonywano zabiegi bieżącego utrzymania (uzupełniano ubytki). Nie jest znana konstrukcja nasypu, jego parametry oraz sposób posadowienia w rejonach przejścia przez tereny bagienne.
Droga z uwagi na peryferyjne położenie w stosunku do istniejących jednostek osadniczych i w istniejącym standardzie (ograniczenie tonażu i prędkości pojazdów) pełni funkcję drogi o podrzędnym, lokalnym znaczeniu. Służący niewielkiej grupie stałych mieszkańców i prowadzonej działalności (pojazdy osobowe, autobusy, pojazdy ciężarowe, ciągniki i maszyny rolnicze, pojazdy specjalne ) oraz obsługuje część ruchu turystycznego w obrębie BPN i Twierdzy Osowiec (pojazdy osobowe i autobusy). Stanowiąc znaczny skrót łączący drogę krajową nr 8 z drogami nr 64 i 65, przy łamaniu obowiązujących zakazów, kanalizuje także niewielką część ciężkiego ruchu tranzytowego (samochody ciężarowe i tiry).
Niweleta drogi wymaga znacznej korekty z uwagi na duże deformacje podłużne i poprzeczne nawierzchni. Istniejące w jej ciągu obiekty to mosty i przepusty żelbetowe oraz murowane z wykorzystaniem miejscowego kamienia. Większość z nich wybudowano (połowa XX wieku) w miejscach istniejących tam pierwotnie obiektów drewnianych. Zachowana jest także jedna dróżniczówka (pierwotnie było ich 5, rozmieszczonych co około 10 km wzdłuż drogi).
Warunki naturalne lokalizacji
Biebrzańska Via Turistica, obejmująca przebudowę Carskiej Drogi na odcinku Mężenin – Osowiec, przebiega w obrębie zachodniej części Niziny Północnopodlaskiej. W części południowej (okolice Mężenina) droga przebiega w peryferyjnej, północno-zachodniej części Wysoczyzny Wysokomazowieckiej. Na wysokości Jaworów- Klepaczy droga wkracza w obręb Kotliny Biebrzańskiej i dalszy jej przebieg aż do Osowca związany jest z tym mezoregionem. Od wschodu w oddaleniu kilku kilometrów towarzyszy jej wyniesiona krawędź Wysoczyzny Wysokomazowieckiej do doliny Narwi i dalej na północ Wysoczyzny Goniądzkiej.
Niweleta drogi nawiązuje do morfologii terenu, przy czym na płaskim terenie równiny torfowej kształtowana jest nasypami wyniesionymi 1 – 5 m powyżej powierzchni, a w strefach przejść przez wzniesienia wydmowe przebiega w wykopach o zagłębieniu 1-3 m.
Pod względem hydrograficznym trasa drogi Biebrzańska Via Turistica (Carska Droga) leży w zlewni Narwi i jej prawobrzeżnego dopływu Biebrzy. Wododział między Biebrzą i Narwią na znacznym odcinaku (m in. rejon Strękowej Góry i Laskowca) jest wododziałem niepewnym, co po części wynika z przeprowadzonych melioracji w dolnym basenie Biebrzy i dolinie Narwi. Od Osowca do Laskowca rejon drogi leży zdecydowanie w zlewni Biebrzy. System hydrograficzny jest silnie zmodyfikowany robotami inżynierskimi z okresu budowy twierdzy Osowiec i Drogi Carskiej oraz późniejszymi melioracjami i regulacjami cieków. Stosunki hydrologiczne, istotne dla utrzymania żywotności torfowisk, modyfikowane w kierunku retencji, podpiętrzania i regulacji przepływów, realizowane są naturalną działalnością bobrów oraz celowymi zabiegami służb parku.
Tereny chronione
Projektowana Biebrzańska Via Turistica na znacznym swym odcinku przebiega przez tereny prawnie chronione ustawodawstwem krajowym i unijnym. Droga nr 1838B o całkowitej długości 34,466 km na odcinku ok. 20 km przebiega w obrębie Biebrzańskiego Parku Narodowego (od 2005 roku to także Ostoja RAMSAR BPN), oraz na długości ok. 4,5 km wzdłuż jego granicy. Około 33 km drogi przebiega w otulinie BPN. Na długości 3,6 km droga przebiega przez obszar ochrony ścisłej BPN (ols o dużym stopniu naturalności), na pozostałym odcinku przez strefy ochrony częściowej (ok.12 km) i krajobrazowej (pozostała część).
Na analizowanym odcinku Carskiej Drogi z obszarem otuliny BPN zgodny jest przebieg granic obszarów naturowych: Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Dolina Biebrzy” (PLH 20008) i Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Ostoja Biebrzańska” (PLB 20006). Tak więc projektowana Via Turistica na długości ok. 33 km przebiega w obrębie tych obszarów.
Droga nr 1973B o całkowitej długości 14,075 km na odcinku ok. 3,6 km przebiega w obrębie projektowanego obszaru ochrony ptaków Natura 2000 „Bagno Wizna”(PLB 20005).
