5. Wymagane właściwości kruszyw do nawierzchni drogowych

Część 2 WT-1 stanowi niezbędne powiązanie normy PN-EN 13043 z WT-2 Nawierzchnie asfaltowe, które są dokumentem aplikacyjnym umożliwiającym wdrożenie norm mieszanek mineralno-asfaltowych do nawierzchni drogowych. W części 2 określono wymagane właściwości kruszyw do poszczególnych mieszanej mineralno-asfaltowych wskazanych do stosowania w Polsce, z uwzględnieniem warunków klimatycznych, warunków obciążenia ruchem, klasy drogi i przeznaczenia mieszanki do warstwy nawierzchni. Podane wymagania uwzględniają przede wszystkim dostępność kruszyw w Polsce i stanowią w jak największym stopniu adaptację nowych właściwości i metod badań do warunków i kruszyw krajowych naturalnych i sztucznych.

Przykład 6: Odporność na rozdrabnianie kruszyw naturalnych i sztucznych do mieszanek mineralno-asfaltowych i powierzchniowych utrwaleń
Wymagania odporności kruszywa grubego na rozdrabnianie zróżnicowane są zależnie od warstwy nawierzchni, do której jest ono przeznaczone. W tablicy 4 przedstawiono kategorie wymagane do betonu asfaltowego poszczególnych warstw nawierzchni. Należy zwrócić uwagę, że do podbudowy nie zróżnicowano pochodzenia kruszywa, natomiast do warstw wiążącej i ścieralnej wyróżniono dwie grupy kruszywa A lub B. Podział ten przedstawiony jest w tablicy 5.

W wymaganiach odporności kruszywa na rozdrabnianie po raz pierwszy uwzględniono zróżnicowanie tej właściwości kruszywa ze względu na rodzaj skały, z której kruszywo pochodzi. W ten sposób ułatwiono stosowanie kruszyw krajowych, których możliwość zastosowania była dotychczas kwestionowana, pomimo spełnienia wszystkich pozostałych wymagań, jak również spełnienie wymagań produktu końcowego czyli mieszanki mineralno-asfaltowej i wykonanej nawierzchni. Wzorowano się na podobnym podziale dokonanym w Niemczech [*]. W Tablicy 8.1 z WT-1 Kruszywa podano podział kruszyw na trzy grupy według odporności na rozdrabnianie. Celem tego podziału jest ułatwienie stosowania kruszyw, które według dotychczasowych wymagań spełniają wszystkie pozostałe wymagania poza odpornością na rozdrabnianie (wg dotychczasowej normy „ścieralnością w bębnie Los Angeles”), co wykluczało te krajowe kruszywa ze stosowania w drogowych nawierzchniach asfaltowych (zwłaszcza dróg krajowych i autostrad, gdy w specyfikacjach kontraktowych wymagano grysów klasy I, gatunku 1).

Trzeba podkreślić, że podane w tablicach WT-1 wymagane właściwości kruszywa stanowią całość – monolit, którego nie można dzielić. Nie można wybierać według swego uznania do specyfikacji kontraktowej kruszywa tylko z grupy A. Podane wymagania wyraźnie wskazują, że mogą być stosowane kruszywa z grupy A lub B, przy zachowaniu różnej kategorii odporności na rozdrabnianie.

Postawione wymagania odporności na rozdrabnianie z powodzeniem spełniają kruszywa z licznych krajowych kamieniołomów (przykładowe wyniki badań IBDiM).

Podsumowanie

Nowe dokumenty techniczne WT-1 Kruszywa wprowadziły istotne zmiany w wymaganiach materiałowych i specyfikacjach kontraktowych. Wdrożenie dokumentu powinno ułatwić stosowanie kruszyw miejscowych (np. kruszyw kruszonych ze skał polodowcowych w warmińsko-mazurskim i podlaskim lub kruszyw wapiennych w pomorskim i kieleckim). Ułatwi także zastosowanie kruszyw z materiałów alternatywnych – żużli wielkopiecowych, stalowniczych, pomiedziowych.

Nowe dokumenty powinny przyczynić się do eliminacji często spotykanych w specyfikacjach kontraktowych, nieuprawnionych zapisów wskazujących pochodzenie („kruszywa z skał litych, tylko bazalt”) lub wykluczających niektóre kruszywa miejscowe („kruszywa ze skał litych z wyjątkiem osadowych”). Jak to zwykle bywa na początku stosowania nowych przepisów technicznych, pojawiają się wątpliwości i nieprawidłowości. Należy wyraźnie podkreślić, że przedstawione w WT-1 i w WT-2 wymagania podane w tablicach należy traktować jako całość – monolit, którego nie można dzielić według indywidualnej oceny projektanta.

Szczególnie dotyczy to spotykanego wyboru kruszywa grubego tylko z grupy A, pomijając kruszywo z grupy B. Wyboru kruszywa powinien dokonywać wykonawca. Powinien mieć też możliwość wyboru z kruszyw zaakceptowanych w WT-1, część 2 – z grupy A lub B, przy podanych różnych wymaganiach odporności na rozdrabnianie. Doświadczenia wielu krajów, także w Polsce, wskazują, że jest to technicznie uzasadnione. A ze względów logistycznych i finansowych ograniczenie stosowanych kruszyw do jednej wybranej grupy jest mocno szkodliwe, utrudniające wykonanie kontraktu (dostępność i dowóz kruszyw z Dolnego Śląska).

* Technische Lieferbedingungen für Gesteinskörnungen im Straßenbau TL Gestein-StB 2004.

prof. zw. dr hab. inż. Dariusz Sybilski
kierownik
Zakładu Technologii Nawierzchni,
Instytut Badawczy Dróg i Mostów

Tweet